Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

Η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων ήρθε πρόσφατα στο προσκήνιο μετά τη συμπερίληψή της στα θέματα που έθεσαν οι 13 Περιφερειάρχες στον νέο Υπουργό Εσωτερικών, σύμφωνα με όσα γράφτηκαν στον τύπο. Οι σχέσεις των δύο θεσμών, ιδιαίτερα δε των επικεφαλείς τους, δηλαδή των 13 Περιφερειαρχών και των 7 Γενικών Γραμματέων των Αποκεντρωμένων Αυτοδιοικήσεων, υπήρξε εξαρχής ανταγωνιστική. Αποκορύφωμά της η μεταβίβαση των Περιφερειακών Ταμείων Ανάπτυξης στις αιρετές περιφέρειες,  με βάση τη πρόβλεψη του «Καλλικράτη» τον Ιούλιο του 2011, και η προσπάθεια των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων να αποκτήσουν δικό τους Ταμείο, αίτημα δυσανάλογο με το εύρος των αρμοδιοτήτων τους.

Ο ανταγωνισμός ενισχύθηκε και από την συνεχή απουσία «θεσμικής μνήμης» και «μεταρρυθμιστικού προσανατολισμού» στο Υπουργείο Εσωτερικών έτσι ώστε να μην καθορίζονται με σαφήνεια τα όρια λειτουργίας των νέων διοικητικών δομών και να μην σχεδιάζεται η πορεία της εξέλιξής τους.

Κρίσιμη σημασία έχει επίσης η σχεδόν 20μηνη καθυστέρηση της συγκρότησης των Υπηρεσιών του Ελεγκτή Νομιμότητας καθώς και η μη επιλογή των αντίστοιχων Ελεγκτών, γεγονός που διατήρησε το καθεστώς  του ελέγχου νομιμότητας και έτσι συνεχίστηκε η εξάρτηση  των ΟΤΑ πρώτου και δευτέρου βαθμού από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις.

Από την άλλη πλευρά οι νέες αιρετές Περιφέρειες, στο ίδιο διάστημα λειτουργίας, λαμβανοντας υπόψη και τη δυσμενή συγκυρία  της οικονομικής κρίσης αλλά και την υποτονική διαδικασία ολοκλήρωσης -πόσο μάλλον εμβάθυνσης- στη συγκρότηση του περιφερειακού αυτοδιοικητικού επιπέδου  αντιμετώπισαν με νευρικότητα παρά με θεσμική νηφαλιότητα αρκετά από τα προβλήματα που προέκυψαν στις σχέσεις με τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις.

Σήμερα το ζήτημα της «τύχης» των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων τίθεται κάτω από τρεις διακριτές οπτικές γωνίες.

·     Η κατάργηση εντάσσεται στο πλαίσιο της μείωσης των νομικών προσώπων του δημοσίου τομέα και στην πρακτική: «ότι μπορεί να κοπεί κόβεται»

·   Η κατάργηση αποτελεί ευκαιρία για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του θεσμού της αιρετής Περιφέρειας.

·    Η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων αποτελεί ένα αναγκαίο βήμα- αλλά όχι ικανό- βήμα για την ανασυγκρότηση της διοικητικής δομής του Κράτους, για την αρχιτεκτονική του διοικητικού συστήματος σε νέα βάση λαμβάνοντας υπόψη και το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Οι δύο πρώτες οπτικές γωνίες υπηρετούν τη πεπατημένη  των αποσπασματικών και κατά κανόνα «άτυχων μεταρρυθμίσεων». Η τρίτη αποτελεί την κρίσιμη τομή που σήμερα είναι επίκαιρη και ιστορική ανάγκη.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΜΕΤΑΒΑΣΗ: Η ΩΡΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΓΝΙΤΗ» Πτολεμαϊδα, 09-10 Ιουλίου 2012

Το συνέδριο, το οποίο διοργανώθηκε από το Δίκτυο Ενεργειακών Δήμων Ελλάδος  (NEProM) στα πλαίσια της Ελληνογερμανικής Συνέλευσης, έλαβε χώρα 9 και 10 Ιουλίου 2012 στην Πτολεμαϊδα. Στο συνέδριο παρευρέθηκαν 300 και πλέον συμμετέχοντες, αριθμός μη αναμενόμενος λόγω του εξειδικευμένου θέματος του. Στην διάρκεια του συνεδρίου αντηλλάγησαν απόψεις και εμπειρίες σε θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών πολιτικών της τοπικής αυτοδιοίκησης, εμπειρογνωμόνων, επιστημόνων και επιχειρηματιών. Οι αλλαγές στην ενεργειακή παραγωγή καθώς και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν το μέλλον για την ανάπτυξη της Ελλάδας. Προϋπόθεση ωστόσο είναι η εκτεταμένη αναδιάρθρωση και προσαρμογή του ελληνικού ενεργειακού τομέα.

Κύριος άξονας του συνεδρίου ήταν η ανταλλαγή τεχνογνωσίας με σκοπό την μεταφορά της  εμπειρίας  της Γερμανίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπου και κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. Σημεία περαιτέρω συνεργασίας αποτελούν: η λήψη μέτρων κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από την παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη, η προστασία του υδροφόρου ορίζοντα, και η επικέντρωση σε ενεργειακές εφαρμογές στην μετά-λιγνίτη εποχή στην Ελλάδα (κατ 'εκτίμηση εξάντληση αξιοποιήσιμων αποθεμάτων το 2050-2060). Για να αποφευχθεί η «σελινοποίηση» των περιοχών του Δικτύου ενεργειακών Δήμων κρίνεται απαραίτητη τόσο η επακόλουθη αποκατάσταση των περιοχών εξόρυξης όσο και η επικέντρωση σε „πράσινες δραστηριότητες “με κυρίαρχη αυτή της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Η Δυτική Μακεδονία είναι το ενεργειακό κέντρο στην Ελλάδα, ωστόσο εξακολουθεί να κατέχει από ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην χώρα. Ο μονοσήμαντος προσανατολισμός της οικονομίας της περιοχής στην παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη θεωρείται κρίσιμος ανασταλτικός παράγοντας για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της.  Η απαγκίστρωση από την μονομερή οικονομική ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί μέσω της σταδιακής προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά και την ανάπτυξης άλλων κλάδων όπως ο τουρισμός και η γεωργία οι οποίοι πλήττονται άμεσα λόγο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη. Αυτό απαιτεί τη βελτίωση των συνθηκών όσον αφορά τη χρηματοδότηση, το νομικό πλαίσιο και τις διοικητικές διαδικασίες.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ 1

ΜΕ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΑΦΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ ΠΡΩΤΑ  ΑΛΛΟΣ ΕΙΣΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Η ΔΕΗ ΝΑ ΕΙΣΠΡΑΤΤΕΙ ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΕΛΗ.

Η επαναφορά στο προσκήνιο του θέματος της μη είσπραξης των δημοτικών τελών από την ΔΕΗ με σχετικές δηλώσεις του υφυπουργού ΥΠΕΚΑ κ. Παπαγεωργίου, δεν είναι παρά η αναμόχλευση ενός ενυπάρχοντος ζητήματος που απασχολεί όχι μόνο την ΔΕΗ αλλά κυρίως την τοπική αυτοδιοίκηση. Η είσπραξη των τελών με τους λογαριασμούς της ΔΕΗ δίνει στην αυτοδιοίκηση έναν αποτελεσματικό εισπρακτικό μηχανισμό αλλά ταυτόχρονα εγείρει αρκετές επιφυλάξεις λόγω  της  καθυστέρησης στην απόδοση των εισπρακτέων αλλά και του τέλους που εισπράττει η ΔΕΗ για την παροχή της εισπρακτικής  υπηρεσίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις και ιδίως στους μικρούς και μεσαίους δήμους η ΔΕΗ με διάφορα προσκόμματα αρνείται να  παράσχει στοιχεία για την πραγματική  απόδοση των τελών και σε πολλές περιπτώσεις αδυνατεί να συντονιστεί με τις αναπροσαρμογές  που αποφασίζουν τα δημοτικά συμβούλια στα τέλη.

Η άμεσης όμως και αιφνίδια διακοπή των εισπρακτικών υπηρεσιών της ΔΕΗ προς την τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκει τους δήμους παντελώς απροετοίμαστους και θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα δεδομένου ότι τα εισπραττόμενα τέλη είναι ανταποδοτικά και το έσοδο χρηματοδοτεί την λειτουργία κρίσιμων υπηρεσιών  όπως η καθαριότητα και ο ηλεκτροφωτισμός.

Η ΚΕΔΕ πρέπει άμεσα να επεξεργαστεί λύσεις και εναλλακτικά συστήματα είσπραξης των δημοτικών τελών  λαμβάνοντας υπόψη και τις ειδικές συνθήκες των μικρών, ορεινών και  νησιωτικών δήμων. Μετά την επιλογή του αποδοτικότερου συστήματος  μπορεί και πρέπει να διακοπεί η συνεργασία με την ΔΕΗ. Η επεξεργασία λύσεων και συστημάτων είσπραξης έτσι και αλλιώς είναι αναγκαία τώρα γίνεται και επιτακτική.

Ο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» ΣΗΜΕΡΑ KAI Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ

Του Δημήτρη Κατσούλη

1. Τα αρχικά βήματα της μεταρρύθμισης

Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που θεσμοθετήθηκαν την πρώτη περίοδο της Κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, το 2010. Δεν πρέπει να υποβαθμίζουμε τη σημασία αυτών των μεταρρυθμίσεων επηρεσμένοι από την συνολική αποτίμηση του έργου και το άδοξο τέλος της διακυβέρνησης Γ. Παπανδρέου. Σημαντικότερες μάλιστα του «Καλλικράτη» ήταν οι μεταρρυθμίσεις για την διαφάνεια στη λειτουργία των δημοσίων αρχών με την καθιέρωση του Προγράμματος «Δι@ύγεια», ενός θεσμού που αποτελεί τομή στη λειτουργία της διοίκησης ανάλογης σημασίας με την θεσμοθέτηση των Κέντρων Ενημέρωσης των Πολιτών (ΚΕΠ) του τελους της δεκαετίας του ΄90.

Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» ενσωματώθηκε στον ν.3852/2010 και άλλαξε την αρχιτεκτονική της τοπικής αυτοδιοίκησης- κατά κύριο λόγο- συνενώνοντας τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ σε  325  Δήμους, συγχώνευσε τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις σε 13 Περιφέρειες, ως νέο δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης, ανασυγκρότησε την αποκεντρωμένη δομή του κράτους στις 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Επίσης με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» εισήχθηκαν νέες αρχές τοπικής διακυβέρνησης όπως η διαβούλευση και η διαμεσολάβηση (Επιτροπές Διαβούλευσης, Συμπαραστάτης του δημότη και της επιχείρησης, Συμβούλια Μεταναστών). Ενώ, για πρώτη φορά, θεσμοθετήθηκε η συγκρότηση και λειτουργία ανεξάρτητων από τις αποκεντρωμένες δομές του κράτους και ειδικά στελεχωμένων αρχών και υπηρεσιών  άσκησης του ελέγχου νομιμότητας, ο Ελεγκτής νομιμότητας.

Στο πρώτο εξάμηνο μετά την ψήφιση του ν. 3852/2012 τηρήθηκε οδικός χάρτης προσαρμογής, στο πλαίσιο του οποίου έχουν εκδόθηκαν  είκοσι δύο (22) Προεδρικά Διατάγματα, σαράντα τρεις (43) Υπουργικές Αποφάσεις και εβδομήντα πέντε (75) διευκρινιστικές εγκύκλιοι προς τους δήμους, τις περιφέρειες και τις αποκεντρωμένες διοικήσεις με στόχο την αποσαφήνιση των νέων νομοθετικών διατάξεων, την εξειδίκευση όρων, προϋποθέσεων και την παροχή οδηγιών εφαρμογής τους.

Στο ίδιο διάστημα  ολοκληρώθηκαν 255 έργα για ενοποιήσεις πληροφοριακών και τεχνικών συστημάτων των συνενούμενων ΟΤΑ, 238 από τα οποία ήταν για τους δήμους και 17 για τις περιφέρειες. Εκδόθηκαν, επίσης,  για τη διευκόλυνση της αναδιοργάνωσης των δήμων και της συγκρότησης των νέων περιφερειών, οι Οργανισμοί Εσωτερικής Υπηρεσίας των 13 Περιφερειών και των 7 Αποκεντρωμένων Διοικήσεων καθώς και δέκα (10) πρότυποι οργανισμοί εσωτερικής υπηρεσίας για τους δήμους ανά κατηγορία δήμου. Επιπλέον δόθηκαν οδηγίες προσαρμογής στις απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες κάθε δήμου καθώς και οδηγίες για τις θέσεις προσωπικού και τις θέσεις προϊσταμένων των Ο.Ε.Υ. των νέων δήμων και Διευκρινίσεις σε σχέση με τους κλάδους / ειδικότητες των προτύπων σχεδίων Ο.Ε.Υ. Οργανώθηκαν 8 ημερίδες για δημάρχους και περιφερειάρχες και αντιπεριφερειάρχες, στις οποίες συμμετείχαν 11 περιφερειάρχες, 54 αντιπεριφερειάρχες, 295 Δήμαρχοι και 592 στελέχη δήμων και περιφερειών, 73 ημερίδες στις οποίες συμμετείχαν 580 περιφερειακοί σύμβουλοι σε σύνολο 713 περιφερειακών συμβούλων και 6.200 δημοτικοί σύμβουλοι σε σύνολο 9.375 δημοτικών συμβούλων. Πραγματοποιήθηκαν επίσης 59 ημερίδες για εργαζομένους στις οποίες συμμετείχαν 4.000 εργαζόμενοι και 850 διευθυντικά στελέχη δήμων και περιφερειών.

Με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» επιχειρείται η δραστική μείωση των δημοτικών και περιφερειακών νομικών προσώπων και επιχειρήσεων. Παρότι η οριζόντια εφαρμογή του μέτρου της  δραστικής  μείωσης του αριθμού των νομικών προσώπων δεν επέτρεψε την προσαρμογή στις ιδιαίτερες συνθήκες των τοπικών κοινωνιών εν τούτοις η αριθμητική μείωση είναι θεαματική.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΜΕΙΩΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

 (Στοιχεία ΥΠΕΣ, 23/6/2011)

Ο ν. 3852/2010 συμπεριλαμβάνει μεταξύ των νομικών προσώπων που συγχωνεύονται και τις Σχολικές Επιτροπές ορίζοντας την συγχώνευση όλων των σχολικών επιτροπών κάθε  μίας βαθμίδας εκπαίδευσης σε μία επιτροπή ανά δήμο. Η επιλογή αυτή του νομοθέτη είναι άκρως αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας πλην όμως ισχύει και εφαρμόζεται ήδη, συμπληρώνοντας μάλιστα μία πλήρη σχολική περίοδο εφαρμογής. Η μείωση των νομικών προσώπων των Σχολικών Επιτροπών αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ (Στοιχεία ΥΠΕΣ, 23/6/2011)