ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ 113/2010

του Σταύρου Λιάππη Οικονομολόγου-Λογιστή* 
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από www.egritos.gr

 Μετά την ψήφιση του Π.Δ. 113/2010, που πραγματεύεται την ανάληψη των υποχρεώσεων στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, δημιουργήθηκαν σημαντικά ερωτηματικά ως προς τον τρόπο και την διαδικασία εφαρμογής του. Η διευκρινιστική εγκύκλιος που εκδόθηκε, έδωσε απάντηση σε καίρια ζητήματα που ήταν υπό αμφισβήτηση. Ωστόσο ερωτήματα ακόμα υπάρχουν.

Παρουσιάζουμε σήμερα ολοκληρωμένα τα βασικά σημεία των διατάξεων του Π.Δ. 113/2010 και της εγκυκλίου 30 20/04/2011 (αρ.πρωτ. 19664) που συνοδεύονται επίσης από τη σχετική νομολογία του ελεγκτικού συνεδρίου και τη διατύπωση της προσωπικής μας γνώμης σε ορισμένα επίμαχα θέματα.

Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης

Σύμφωνα με την παρ. 2, του άρθρου 1Β, του Ν.2362/1995, που προστέθηκε με το άρθ. 2 του Ν.3871/2010) στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης περιλαμβάνονται: Προεδρία της Δημοκρατίας, Υπουργεία, Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, Ανεξάρτητες Αρχές, Ο.Τ.Α. α’ και β’ βαθμού (Δήμοι και Περιφέρειες) και λοιπά Ν.Π.Δ.Δ., Νοσοκομεία, Ασφαλιστικοί Οργανισμοί και Ν.Π.Ι.Δ. που ελέγχονται και χρηματοδοτούνται κυρίως από την Κεντρική Διοίκηση.

Η έννοια του Διατάκτη

Διατάκτης είναι ο Υπουργός ή το προβλεπόμενο  από τις οργανωτικές διατάξεις όργανο του φορέα της  Γενικής Κυβέρνησης είτε άλλο εξουσιοδοτημένο από  αυτούς όργανο, το οποίο αναλαμβάνει υποχρεώσεις σε  βάρος των πιστώσεων του προϋπολογισμού του φορέα  του και προσδιορίζει τις απαιτήσεις σε βάρος του.

Κύριος διατάκτης είναι ο διατάκτης, που αναλαμβάνει υποχρεώσεις σε βάρος των πιστώσεων, οι οποίες  τίθενται στη διάθεσή του απευθείας από τον προϋπολογισμό του φορέα του.

Δευτερεύων διατάκτης είναι ο διατάκτης, που αναλαμβάνει υποχρεώσεις σε βάρος πιστώσεων, οι οποίες τίθενται στη διάθεσή του κατ’ εντολή του κύριου διατάκτη.

Τα καθήκοντα του διατάκτη είναι ασυμβίβαστα με τα καθήκοντα του δημοσίου υπολόγου. Αν αναμιχθεί στα καθήκοντα του τελευταίου, ευθύνεται ως δημόσιος υπόλογος. (άρθρο 20 Ν.2362/27-11-1995 έτσι oπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 20 του Ν.3871/17-08-2010).

Τι είναι η ανάληψη της υποχρέωσης;

Υπό τη νομική έννοια του όρου, ως ανάληψη υποχρέωσης, ορίζεται η διοικητική πράξη, με την οποία γεννάται ή βεβαιώνεται η υποχρέωση του Δημοσίου και των λοιπών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, έναντι τρίτων. Με τη δημοσιονομική έννοια ανάληψη είναι η διοικητική πράξη (απόφαση του αρμόδιου διατάκτη) με την οποία εγκρίνεται η πραγματοποίηση της δαπάνης και δεσμεύεται η αναγκαία πίστωση πριν από οποιαδήποτε σχετική ενέργεια. (άρθρο 21 Ν.2362/27-11-1995 έτσι όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 21 παρ 1 του Ν.3871/17-08-2010).

Ιδιαίτερα για τους ΟΤΑ «πάσα ανάληψις δαπάνης εις βάρος των δια του προϋπολογισμού χορηγουμένων πιστώσεων πραγματοποιείται υπό του δημάρχου, υπό τας εν τοις επομένοις άρθροις οριζομένας προϋποθέσεις και διατυπώσεις». ( Άρθρο 11  Β.Δ.17 -5/59 - 15-6-59)

Στο άρθρο 13 παρ 1 του Β.Δ 17/5-15/6/59), ως ανάληψη της υποχρέωσης ορίζεται, η αρχική διαδικασία σύνταξης διοικητικής πράξης, η οποία προηγείται πριν από κάθε ενέργεια για εκτέλεση οποιασδήποτε δαπάνης.

Περαιτέρω «μετά την κατά τα ανωτέρω καταχώρησιν της αναληφθείσης υποχρεώσεως ο δήμαρχος εντέλλεται, επιμελεία της αρμοδίας δημοτικής υπηρεσίας, την εκτέλεσιν της σχετικής δαπάνης, εάν πρόκειται περί τοιαύτης αναγομένης εις την αρμοδιότητα αυτού ή εισηγείται την έγκρισιν ταύτης παρά του δημοτικού συμβουλίου, ή της δημαρχιακής(Οικονομικης) επιτροπής, κατ' εφαρμογήν των σχετικών διατάξεων του δημοτικού και κοινοτικού κώδικος ή άλλων περί εκάστης δαπάνης ισχυουσών διατάξεων νόμων» (άρθρο 13  Β.Δ.17 -5/59 - 15-6-59). 

Συνεπώς οι πιστώσεις που είναι γραμμένες στον προϋπολογισμό δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό για τον οποίο έχουν προβλεφθεί, αν δεν διατεθούν(δεσμευθούν) με απόφαση του αρμοδίου οργάνου, εκτός αν πρόκειται για τις πιστώσεις της παρ. 5 του άρθρου 158 του ΔΚΚ, οι οποίες διατίθενται χωρίς απόφαση οποιουδήποτε οργάνου (αποδοχές προσωπικού, αντιμισθία αιρετών, μισθώματα ακινήτων, υποχρεωτικές εισφορές) και οι οποίες αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το ετήσιο ποσό τους (άρθρο 21 παρ.9 Ν 2362/95, όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την παρ. 3α του άρθρου 50 του Ν 3943/2011). Η διάθεση των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό πιστώσεων ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη των κύριων διατακτών (άρθ. 20 Ν.2362/1995, όπως αντικαταστάθηκε με το ταυτάριθμο άρθρο του Ν.3871/2010), οι οποίοι, αφού εκτιμήσουν την αναγκαιότητα κάθε δαπάνης, προβαίνουν στην ανάληψη υποχρεώσεων για την πληρωμή της, σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο, με τα αρμόδια όργανα, ή με τη μεταβίβαση αντίστοιχων πιστώσεων στους δευτερεύοντες διατάκτες, οσάκις αυτό απαιτείται για την πληρωμή συγκεκριμένων δαπανών.

Nομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Σύμφωνα με την νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου «Ως ανάληψη υποχρέωσης δεν θεωρείται η κατάρτιση της σύμβασης από την οποία απορρέει η σχετική υποχρέωση του Ν.Π.Δ.Δ. αλλά η έκδοση της τυπικής διοικητικής πράξης με την οποία τα όργανα του Ν.Π.Δ.Δ. που έχουν την αντίστοιχη εξουσία παρέχουν την συγκατάθεσή τους (έγκριση) για την πραγματοποίηση μιας δαπάνης. Η ανάληψη υποχρέωσης με την τελευταία αυτή ειδική έννοια προηγείται κατά κανόνα από την δημιουργία της συμβατικής υποχρέωσης» (του ενοχικού δεσμού) - Πράξη 127/1982 I Τμήμα Ελεγκτικού Συνεδρίου).

Η συγκατάθεση από την πλευρά του διατάκτη  για την έγκριση της δαπάνης έχει την έννοια το ότι ο διατάκτης αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της και συναινεί στην πραγματοποίηση της. Η συναίνεση εκ μέρους του διατακτη για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης δαπάνης δεν υποκαθιστά τις διαδικασίες ενέργειας της

Πρόσφατη νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου αποσαφηνίζει ότι: «Με τις διατάξεις αυτές καθορίζεται η διαδικασία εκτελέσεως του προϋπολογισμού δαπανών των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι μετά την καταχώρηση της έκθεσης δημοσιονομικής ανάληψης της δαπάνης στο βιβλίο αναλαμβανομένων υποχρεώσεων, ο δήμαρχος εντέλλεται την εκτέλεση της σχετικής δαπάνης, εφόσον αυτή ανάγεται στην αρμοδιότητα αυτού ή εισηγείται την έγκριση αυτής από το δημοτικό συμβούλιο ή τη δημαρχική επιτροπή, κατ' εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του δημοτικού και κοινοτικού κώδικα.

 Κατά το στάδιο δηλαδή αυτό της διαθέσεως της πιστώσεως, ο αρμόδιος διατάκτης δίνει την έγκρισή του για την εκτέλεση της δαπάνης και δημιουργεί, με τον τρόπο αυτό, υποχρέωση προς πληρωμή της. Κατά συνέπεια, για την εκτέλεση οιασδήποτε δαπάνης από τους Ο.Τ.Α. απαιτείται η προηγούμενη έγκριση του διατάκτη, η οποία δίνεται με την πράξη εγκρίσεως - διαθέσεως της πιστώσεως. Η έγκριση του αρμόδιου οργάνου για την εκτέλεση της δαπάνης πρέπει να προηγείται των γεγονότων και ενεργειών εκείνων που γεννούν για τον οικείο Ο.Τ.Α. την υποχρέωση ανάληψη της δαπάνης, δεδομένου ότι ως διοικητική πράξη ρυθμίζει ενεστώσες ή μελλοντικές ενέργειες και όχι παρελθούσες και, ως εκ τούτου, η μη τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας, ήτοι η μη έγκριση της δαπάνης με απόφαση του αρμοδίου διατάκτη, πριν από τη λήψη των αποφάσεων των αρμοδίων οργάνων του Δήμου στις οποίες αυτή στηρίζεται, καθιστά τη δαπάνη μη νόμιμη διότι συνεπάγεται τη δέσμευση των πιστώσεων του δημοτικού προϋπολογισμού χωρίς να υπάρχει νόμιμα γεννημένη υποχρέωση» (Πράξη 114/2010 VII Τμήμα Ελεγκτικού Συνεδρίου).

Η ιδιαιτερότητα των ΟΤΑ

Ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης επισημαίνεται και στην εγκύκλιο Νο 2/91118/0026/29-12-2010με χαρακτηριστικό τρόπο: «Πολλά Ν.Π.Δ.Δ. και οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού έχουν εξαιρεθεί από την εφαρμογή των διατάξεων του Ν.Δ. 496/1974, με αποτέλεσμα να μην ακολουθούν τις εν λόγω διαδικασίες ή να έχουν διαφοροποιηθεί απ’ αυτές, μέσω των κανονισμών οικονομικής διαχείρισης που εφαρμόζου

Και στη συνέχεια

«Σημαντικοί δημόσιοι πόροι κατευθύνονται μέσω αποδόσεων [Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (Κ.Α.Π.)] ή έκτακτων και τακτικών επιχορηγήσεων προς τους Ο.Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθμού, καθώς και σε φορείς της Γενικής Κυβέρνησης που λειτουργούν με τη μορφή Ν.Π.Ι.Δ.. Για το λόγο αυτό και για τον αποτελεσματικό έλεγχο των εκταμιευόμενων πόρων τους είναι αναγκαία η υπαγωγή τους στο σύστημα ελέγχου των δαπανών αυτών, πριν από την ανάληψη της υποχρέωσης πραγματοποίησής τους».

Κατά κανόνα στο δημόσιο «ανάληψη υποχρέωσης» και «διάθεση πίστωσης» εννοιολογικά συμπίπτουν, χρονικά ταυτίζονται και αποτελούν το περιεχόμενο ειδικής αρμοδιότητας, η οποία ανήκει στα όργανα που ο νόμος ορίζει ως «διατάκτες».

Στους δήμους η διαδικασία ανάληψης υποχρεώσεων εμφανίζει την ακόλουθη ιδιαιτερότητα σε σχέση με την αντίστοιχη διαδικασία που ισχύει για τις δαπάνες του δημοσίου:

Η αρμοδιότητα διάθεσης των πιστώσεων και έγκρισης των δαπανών ανήκει κατά κανόνα στην οικονομική επιτροπή (άρθρο 72 παρ. 1 περίπτ. δ΄ Ν 3852/2010) και κατ’ εξαίρεση στο δημοτικό συμβούλιο και στο δήμαρχο (άρθρο 158 παρ. 3 και 4 Ν 3463/2006), ενώ η ανάληψη των υποχρεώσεων (ανάληψη δαπανών κατά την ορολογία του Λογιστικού των ΟΤΑ) αποτελεί αρμοδιότητα του δημάρχου (άρθρο 11 ΒΔ 17/5-15/6/1959).

Συνεπώς στους δήμους, διατάκτες κατά την έννοια της παρ. 1 του άρθρου 20 του Ν 2362/95 είναι το Δημοτικό Συμβούλιο, η Οικονομική Επιτροπή και ο Δήμαρχος, κατά περίπτωση, το έγγραφο όμως ανάληψης της υποχρέωσης υπογράφεται πάντα από το δήμαρχο (άρθρο 12 παρ. 3 ΒΔ 17/5-15/6/1959) ή από τον αντιδήμαρχο στον οποίο αυτός έχει μεταβιβάσει τη σχετική αρμοδιότητα (άρθρο 59 παρ. 1 Ν 3852/2010).

Δηλαδή, σε αντίθεση με τα ισχύοντα στο δημόσιο όπου το ίδιο όργανο αναλαμβάνει την υποχρέωση και διαθέτει (δεσμεύει) την πίστωση, στους δήμους το όργανο που διαθέτει (δεσμεύει) την πίστωση διαφοροποιείται κατά κανόνα από το όργανο που αναλαμβάνει την υποχρέωση.

Διαδικασία ανάληψης υποχρεώσεων.

Πριν από κάθε ενέργεια για την εκτέλεση οποιασδήποτε δαπάνης η οικονομική υπηρεσία του δήμου συντάσσει

- Απόφαση ανάληψης υποχρέωσης, σύμφωνα με το υπόδειγμα της Εγκυκλίου του Υπουργείου Οικονομικών 2/91118/0026/2010, εάν πρόκειται για πιστώσεις που διατίθενται από το δήμαρχο κατά τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 158 του ΔΚΚ,

-Πρόταση (ή έκθεση) ανάληψης υποχρέωσης, όταν πρόκειται για πιστώσεις που διατίθενται από το δημοτικό συμβούλιο ή την οικονομική επιτροπή.

Σημειώνεται ότι στη δεύτερη περίπτωση το έγγραφο της ανάληψης υποχρέωσης δεν μπορεί να έχει τη μορφή απόφασης, δεδομένου ότι υπογράφεται μεν από το δήμαρχο, η αρμοδιότητα όμως έγκρισης της δαπάνης και διάθεσης της πίστωσης ανήκει σε άλλο όργανο. Επειδή εξάλλου κατά το χρόνο που εκδίδεται η απόφαση της οικονομικής επιτροπής ή του δημοτικού συμβουλίου πρέπει να έχει ελεγχθεί τόσο η ύπαρξη ή η επάρκεια της πίστωσης όσο και η νομιμότητα της δαπάνης ( άρθρο 4 ΠΔ 113/2010), το έγγραφο ανάληψης της υποχρέωσης απαιτείται να έχει συνταχθεί και υπογραφεί πριν εκδοθεί η απόφαση αυτή. Η «πρόταση (ή έκθεση) ανάληψης υποχρέωσης» περιέχει τα στοιχεία του άρθρου 3 του ΠΔ 113/2010, τα ίδια δηλαδή στοιχεία που περιέχει και η «απόφαση ανάληψης υποχρέωσης», επειδή όμως είναι έγγραφο εισηγητικού χαρακτήρα προσαρμόζεται στον κατάλληλο τύπο. Πρωτοκόλληση δεν απαιτείται στην περίπτωση αυτή

Είναι προφανές ότι για να καταστεί δυνατή η τήρηση της ανωτέρω διαδικασίας, οι εισηγήσεις προς το δημοτικό συμβούλιο ή την οικονομική επιτροπή για την έγκριση των δαπανών πρέπει να κοινοποιούνται στην οικονομική υπηρεσία πριν από την εγγραφή τους στην ημερήσια διάταξη ή πριν από τη συζήτησή τους στη συνεδρίαση.

 Καταργούμενες ρυθμίσεις

Αρμόδια υπηρεσία για τη σύνταξη των εγγράφων ανάληψης υποχρεώσεων (αποφάσεων ή προτάσεων) είναι η οικονομική υπηρεσία του δήμου (άρθρα 1 παρ. 1 και 4 παρ. 1α ΠΔ 113/2010). Συνεπώς οι διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 13 του ΒΔ 17/5-15/6/1959 που ορίζουν ως αρμόδια την κάθε υπηρεσία, δηλαδή την κάθε οργανική μονάδα επιπέδου διεύθυνσης που διαχειρίζεται την πίστωση, ανάλογα με το αντικείμενό της, δεν έχουν πλέον εφαρμογή. Το ίδιο ισχύει και για τη διάταξη της παρ. 3 του ίδιου άρθρου που προβλέπει την υποχρέωση υπογραφής του εγγράφου από το διευθυντή της αρμόδιας εκάστοτε υπηρεσίας.

Δεν εφαρμόζονται επίσης οι διατάξεις του άρθρου 19 του ΒΔ 17/5-15/6/1959, που προβλέπουν την τήρηση «βιβλίου καταχώρησης των εκθέσεων δαπανών» από κάθε υπηρεσία (διεύθυνση) του δήμου, δεδομένου ότι η ενημέρωση των ενδιαφερόμενων υπηρεσιών για την πορεία διάθεσης των πιστώσεων γίνεται από την οικονομική υπηρεσία ή από την ΥΔΕ στους δήμους όπου αυτή έχει συσταθεί (άρθρο 6 περίπτ. γ΄ ΠΔ 113/2010).

Περιεχόμενο Α.Α.Υ.

 Η απόφαση ή η πρόταση ανάληψης υποχρέωσης συντάσσεται από την οικονομική υπηρεσία και  περιλαμβάνει απαραιτήτως τα ακόλουθα στοιχεία (άρθρο 3 ΠΔ 113/2010):

• Τις διατάξεις νόμων, διαταγμάτων ή υπουργικών αποφάσεων στις οποίες στηρίζεται η δαπάνη, ή αν δεν υπάρχει ρητή νομοθετική πρόβλεψη, τις λειτουργικές ανάγκες (κατά την έννοια της παρ. 2 του άρθρου 37 του Ν 3801/2009) και τους σκοπούς που εξυπηρετούνται από την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης δαπάνης (Εγκ. Υπ. Οικον. 2/91118/0026/2010). Το είδος και την αιτία της δαπάνης.
• Το ύψος της απαιτούμενης συνολικής δαπάνης (αριθμητικώς και ολογράφως) και, αν πρόκειται για πολυετείς υποχρεώσεις, την κατανομή της στο τρέχον και στα επόμενα οικονομικά έτη.
• Το οικονομικό έτος (ή τα οικονομικά έτη) πραγματοποίησης της δαπάνης.
• Τον κωδικό αριθμό του προϋπολογισμού τον οποίο βαρύνει η δαπάνη.

Αναγκαίες Επισημάνσεις

• Η έκδοση μιας Α.Α.Υ. δεν αποτελεί έγκριση μιας συγκεκριμένης δαπάνης
• Η έκδοση μιας Α.Α.Υ. δεν αναιρεί τις διαδικασίες που απαιτούνται για την διενέργεια μιας δαπάνης.
• Δεν δημιουργεί υποχρέωση αλλά ευχέρεια ανάλωσης των εγγεγραμμένων στον προϋπολογισμό πιστώσεων.
• Αποτελεί πράξη με την οποία δεσμεύεται συγκεκριμένη πίστωση στον προϋπολογισμό.
• Αποτελεί πράξη με την οποία αποδεσμεύεται πίστωση ή ένα μέρος της πίστωσης από τον προϋπολογισμό (αρνητική Α.Α.Υ.)

Έλεγχος και Θεώρηση Α.Α.Υ.

• Η απόφαση ή πρόταση ανάληψης της υποχρέωσης συντάσσεται σε δύο αντίτυπα από την οικονομική υπηρεσία του δήμου και υπογράφεται από τον προϊστάμενο της υπηρεσίας αυτής και από το δήμαρχο ή τον αντιδήμαρχο, στον οποίο τυχόν μεταβιβάσθηκε η σχετική αρμοδιότητα
• Η υπογραφή του προϊσταμένου της οικονομικής υπηρεσίας τίθεται κάτω από σχετική πράξη ελέγχου, το περιεχόμενο και η μορφή της οποίας περιέχεται στο υπόδειγμα της Εγκυκλίου του Υπουργείου Οικονομικών 2/91118/0026/2010.
• Ο προϊστάμενος της οικονομικής υπηρεσίας υποχρεούται να ελέγξει αν η δαπάνη είναι νόμιμη και αν υπάρχει γι’ αυτή επαρκής πίστωση στον προϋπολογισμό (άρθρο 4 παρ. 1α ΠΔ 113/2010). 

 Ο προϊστάμενος της οικονομικής υπηρεσίας οφείλει με προσωπική του ευθύνη να αρνηθεί την υπογραφή και την καταχώρηση της απόφασης ή της πρότασης ανάληψης της υποχρέωσης στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Εάν η δαπάνη δεν είναι νόμιμη, δηλαδή δεν προβλέπεται ρητά ή έμμεσα από διάταξη νόμου ούτε εξυπηρετεί τις λειτουργικές ανάγκες ή συντελεί στην εκπλήρωση των σκοπών του δήμου (Εγκ. Υπ. Οικον. 2/91118/0026/2010).
• Εάν η δαπάνη δεν μπορεί να καλυφθεί από διαθέσιμη πίστωση του προϋπολογισμού.

Επισημαίνεται ότι η έλλειψη αντιστοιχίας μεταξύ της δαπάνης και της πίστωσης του κωδικού αριθμού σε βάρος του οποίου εκδίδεται το χρηματικό ένταλμα για την πληρωμή της, ισοδυναμεί με έλλειψη πίστωσης, η οποία καθιστά τη δαπάνη παράνομη και καταλογιστέα σε βάρος των υπευθύνων οργάνων (ΕΣ Τμ. IV 140/2010, ΕΣ Τμ. V 22/2010, ΕΣ Τμ. VII 359/2009, 26/2009, 5/2008, 173/2007, ΕΣ Κλιμ. Β΄ 850/2004).  Το ίδιο ισχύει και για τις δαπάνες που πληρώνονται καθ’ υπέρβαση της πίστωσης που έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό (ΕΣ Τμ. IV 2384/2007, ΕΣ Κλιμ. Β΄ 226/2010), καθώς και για τις δαπάνες που προκύπτουν από την εκτέλεση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, οι οποίες ανατίθενται χωρίς προηγουμένως να έχει εξασφαλισθεί η απαιτούμενη πίστωση, κατά παράβαση της παρ. 6 του άρθρου 158 του ΔΚΚ (ΕΣ Τμ. VII 263/2010, 254/2010, 132/2010).

Μόνο η έγγραφη διαταγή του δημάρχου αίρει την ευθύνη του προϊσταμένου της οικονομικής υπηρεσίας, ο οποίος υποχρεούται στην περίπτωση αυτή να υπογράψει το έγγραφο, επισυνάπτοντας σε αυτό αντίγραφο της διαταγής του δημάρχου (άρθρο 14 παρ. 2 ΒΔ 17/5-15/6/1959). Στους δήμους όπου έχουν συσταθεί και λειτουργούν ΥΔΕ, η πράξη ανάληψης της υποχρέωσης, όταν η δαπάνη κρίνεται αιτιολογημένα ως μη νόμιμη ή όταν δεν υπάρχει πίστωση, επιστρέφεται με έγγραφο στην οικονομική υπηρεσία, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 4 παρ. 2 του ΠΔ 113/2010.

Πιστώσεις που διατίθενται χωρίς απόφαση (άρθρο 158 παρ. 5 Ν.3463/2006).

Οι πιστώσεις του προϋπολογισμού που αφορούν: α) αποδοχές κάθε είδους προσωπικού, β) αντιμισθία των αιρετών και του συμπαραστάτη του δημότη, γ) μισθώματα ακινήτων, δ) έξοδα κίνησης εισπρακτόρων και ε) υποχρεωτικές εισφορές της περίπτ. ιγ΄ της παρ. 1 του άρθρου 158 του ΔΚΚ, όπως αυτές καθορίζονται σήμερα με την Απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών 55327/1989 (ΦΕΚ 894/Β), διατίθενται χωρίς να απαιτείται απόφαση οποιουδήποτε οργάνου (άρθρο 158 παρ. 5 Ν 3463/2006).

Συνεπώς, στις ανωτέρω περιπτώσεις οι εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό πιστώσεις ή οι πιστώσεις που εγγράφονται ύστερα από αναμόρφωση, θεωρούνται δεσμευμένες για ολόκληρο το ετήσιο ποσό τους, χωρίς να απαιτείται η έκδοση σχετικής πράξης. Στο μητρώο δεσμεύσεων συμπληρώνονται για τις δαπάνες αυτές όλες οι στήλες με εξαίρεση τη στήλη με αριθμό 8 «Αριθμός απόφασης ανάληψης», δεδομένου ότι απόφαση για τη δέσμευση των πιστώσεων αυτών δεν εκδίδεται.

Διατύπωση Γνώμη

Στο σημείο αυτό, αξίζει να επισημανθεί το γεγονός, ότι για τις ανωτέρω περιπτώσεις η μή έκδοση σχετικής πράξης (Α.Α.Υ.) δημιουργεί  προβλήματα στα προγράμματα των μηχανογραφικών εφαρμογών που χρησιμοποιούν οι Ο.Τ.Α. στα εξής σημεία:

Α)στην ενημέρωση του μητρώου δεσμεύσεων

Β)στην ενημέρωση του απολογισμού

Γ)στην ορθή λειτουργία του κυκλώματος των λογαριασμών τάξεως

Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, προτείνεται η ανάληψη των δαπανών των περιπτώσεων αυτών για ολόκληρο το ποσό στην αρχή του έτους.

Ανάληψη δαπανών πάγιου χαρακτήρα

Οι διατάξεις του άρθρου 9 του ΠΔ 113/2010 και του άρθρου 21 παρ. 7 και 9 του Ν 2362/95, όπως αυτό ισχύει, καθορίζουν ειδική διαδικασία ανάληψης υποχρεώσεων για ορισμένες κατηγορίες δαπανών, οι οποίες είτε αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το προϋπολογιζόμενο ποσό τους (άρθρο 9 παρ. 1 ΠΔ 113/2010) είτε αναλαμβάνονται σε χρόνο διαφορετικό από αυτόν που ορίζεται για τις υπόλοιπες κατηγορίες δαπανών (άρθρο 9 παρ. 2 ΠΔ 113/2010). Μεταξύ των δαπανών που αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το προϋπολογιζόμενο ποσό τους, περιλαμβάνονται οι «δαπάνες του άρθρου 37 του Ν 2362/95» (άρθρο 21 παρ. 9 Ν 2362/95, όπως ισχύει, άρθρο 9 παρ. 1 ΠΔ 113/2010)

«Δαπάνες του άρθρου 37 του Ν 2362/95» νοούνται στους δήμους:

• Οι τοκοχρεωλυτικές δόσεις των δανείων (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 78048/1959, ΦΕΚ 364/Β), για τις οποίες άλλωστε γίνεται ρητή αναφορά και στην παρ. 1 του άρθρου 9 του ΠΔ 113/2010.
• Οι δαπάνες για την απόδοση κρατήσεων υπέρ τρίτων, των τελών χαρτοσήμου και των υπέρ τρίτων εσόδων, τα οποία συνεισπράττονται με τους δημοτικούς φόρους (άρθρο 39 παρ. 1 περίπτ. β΄ ΒΔ 17/5-15/6/1959).
• Τα έξοδα διοικητικής εκτέλεσης σε βάρος των οφειλετών του δήμου (άρθρο 39 παρ. 1 περιπτ. ε΄ και στ΄ ΒΔ 17/5-15/6/1959, άρθρο 37 παρ. 1 περιπτ. β΄ και γ΄ Ν 2362/95).
• Οι εισφορές των δήμων προς τους συνδέσμους ΟΤΑ στους οποίους συμμετέχουν καθώς και οι οφειλές τους προς το σύνδεσμο από ανταποδοτικά τέλη (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 70683/1992, ΦΕΚ 544/Β).
• Η δαπάνη κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για οποιαδήποτε χρήση (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 64464/1986, ΦΕΚ 741/Β).
• Η ετήσια υποχρεωτική εισφορά στο ΤΕΑΔΥ-ΤΑΔΚΥ και στο ΤΠΔΥ- ΤΑΔΚΥ (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 78048/1959, ΦΕΚ 364/Β), η οποία όμως περιλαμβάνεται στις υποχρεωτικές εισφορές της ΥΑ 55327/1989 και για το λόγο αυτό δεν υπόκειται στη διαδικασία ανάληψης υποχρεώσεων.
• Η εργοδοτική εισφορά 8% υπέρ σύνταξης των πρώην κοινοτικών υπαλλήλων η οποία εξακολουθεί να καταβάλλεται στο δημόσιο και μετά τη συνένωση των κοινοτήτων με δήμους ή σε δήμους, μέχρι την έξοδο των υπαλλήλων από την υπηρεσία, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 παρ. 7α του Ν 2768/99 (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 75971/1961). Και αυτή όμως η εργοδοτική εισφορά περιλαμβάνεται στις υποχρεωτικές εισφορές της ΥΑ 55327/1989 και συνεπώς εξαιρείται της διαδικασίας ανάληψης υποχρεώσεων.
• Η δαπάνη προμήθειας υγρών καυσίμων, ανταλλακτικών αυτοκινήτων και τροφίμων για παιδικές κατασκηνώσεις και βρεφικούς σταθμούς (Απόφ. Υπ. Εσωτ. 25565/1051/1974, ΦΕΚ 462/Β).
• Οι εργοδοτικές εισφορές στον ΟΠΑΔ – ΤΥΔΚΥ (Απόφ. Υπ. Εσωτ.  78048/1959), για τις οποίες ισχύουν όσα αναφέραμε παραπάνω για όλες τις ασφαλιστικές εισφορές.
• Οι δαπάνες πάγιου χαρακτήρα, όπως είναι οι δαπάνες ύδρευσης, τα τέλη ταχυδρομικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, η δαπάνη κατανάλωσης φυσικού αερίου κ.λ.π., αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το ετήσιο ποσό τους με αντίστοιχες αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων, δηλαδή του δημάρχου αν πρόκειται για επικοινωνίες (άρθρο 158 παρ. 4 ΔΚΚ) και της οικονομικής επιτροπής στις λοιπές περιπτώσεις (άρθρο 72 παρ.1 περίπτ. δ΄ Ν3852/2010).

 Σημαντική διευκρίνηση

Οι δαπάνες που αναλαμβάνονται από την αρχή του έτους για ολόκληρο το ετήσιο ποσό τους, ορίζονται περιοριστικά στο άρθρο 21 παρ. 9 του  Ν. 2362/95, όπως ισχύει, και στο άρθρο 9 του ΠΔ 113/2010.

Συνεπώς, η τακτική που ακολουθούν ορισμένοι δήμοι να διαθέτουν όλες τις πιστώσεις του προϋπολογισμού με μία απόφαση που λαμβάνεται στην αρχή κάθε έτους, δεν είναι νόμιμη. Η τακτική αυτή δεν είναι νόμιμη και για τον πρόσθετο λόγο, ότι οι πιστώσεις που προορίζονται για την εκτέλεση έργων και εργασιών ή τη διενέργεια προμηθειών, για τις οποίες απαιτείται η εκπόνηση μελέτης, δεν μπορούν να διατεθούν, εάν προηγουμένως δεν συνταχθεί η σχετική μελέτη, από τον προϋπολογισμό της οποίας θα προκύπτει και το ύψος της αντίστοιχης δαπάνης (Εγκ. Υπ. Εσωτ. 38135/9-7-1986).

Αναλαμβάνονται επίσης από την αρχή του έτους για ολόκληρο το προϋπολογιζόμενο ποσό τους οι δαπάνες που αφορούν

• Συνδρομές σε εφημερίδες, περιοδικά ή ηλεκτρονικές βάσεις πληροφοριών, οι οποίες άλλωστε είναι κατά κανόνα ετήσιες
• Τακτικές επιχορηγήσεις δημοτικών ΝΠΔΔ που προβλέπονται στη συστατική πράξη
• Χρηματικές εισφορές σε αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στις οποίες τυχόν συμμετέχει ο δήμος
• Επιχορηγήσεις σχολικών επιτροπών από τους ΚΑΠ, οι οποίες μάλιστα πρέπει να αποδίδονται σε αυτές μέσα σε πολύ σύντομη προθεσμία.
• Τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων και τέλη χρήσης
• μηχανημάτων έργου
• Κοινόχρηστα πολυκατοικιών.

 Περιπτώσεις ανάληψης υποχρέωσης εκτάκτων δαπανών

 Για τις δαπάνες για τις οποίες λόγω της φύσης τους δεν είναι δυνατή η ανάληψη της υποχρέωσης πριν από την πραγματοποίηση της δαπάνης  (π.χ. έξοδα κηδείας αιρετών ή υπαλλήλων, εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων κ.λ.π.), η απόφαση για τη δέσμευση (διάθεση) της πίστωσης θα γίνεται αμέσως μόλις γνωστοποιηθούν στο δήμο τα στοιχεία της δαπάνης (άρθρο 21 παρ. 7 Ν 2362/95, όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την παρ. 3α του άρθρου 50 του Ν 3943/2011, άρθρο 9 παρ. 2 ΠΔ 113/2010).

Ανειλημμένες υποχρεώσεις παρελθόντων  ετών.

Στην παρ. 8 του άρθρου 21 του Ν 2362/95, όπως αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 21 του Ν 3871/2010, ορίζονται τα ακόλουθα:

«Με την έναρξη κάθε οικονομικού έτους και πριν από την ανάληψη οποιασδήποτε νέας υποχρέωσης, μεταφέρονται στα λογιστικά βιβλία του φορέα και δεσμεύονται πιστώσεις ισόποσες με το ανεξόφλητο μέρος των αναλήψεων υποχρεώσεων του προηγούμενου οικονομικού έτους… Νέες υποχρεώσεις αναλαμβάνονται σε βάρος του εναπομένοντος υπολοίπου μετά τις κατά τα ανωτέρω δεσμεύσεις πιστώσεων».

Επίσης στην περίπτ. ε΄ της παρ. 3 του άρθρου 22Α του ίδιου νόμου, όπως αυτό προστέθηκε με το άρθρο 23 του Ν 3871/2010, ορίζεται ότι οι προϊστάμενοι των οικονομικών υπηρεσιών όλων των φορέων της γενικής κυβέρνησης πρέπει να διασφαλίζουν, με προσωπική τους ευθύνη (άρθρο 3Β παρ.4 Ν 2362/95, όπως ισχύει, άρθρο 10 ΠΔ 113/2010), ότι «όλες οι εκκρεμείς υποχρεώσεις και τα απλήρωτα τιμολόγια στο τέλος του έτους θα μεταφέρονται στο επόμενο οικονομικό έτος και θα εκκαθαρίζονται με ιεραρχημένο τρόπο».

Από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται σαφώς η βούληση του νομοθέτη να θεσπίσει για όλους τους φορείς του δημοσίου την υποχρέωση να δεσμεύουν κατά χρονική προτεραιότητα τις οφειλές τους και να μην αναλαμβάνουν νέες υποχρεώσεις, σε χρόνο κατά τον οποίο εκκρεμούν και δεν έχουν τακτοποιηθεί οι παλαιότερες (Εγκ. Υπ. Οικον. 2/91118/0026/2010).

Εφόσον κατά συνέπεια οι πιστώσεις που δεσμεύθηκαν κατά το προηγούμενο έτος, χωρίς να έχουν αναλωθεί (εκταμιευθεί) μέχρι τη λήξη του, εγγράφονται στους ίδιους ή σε αντίστοιχους κωδικούς αριθμούς του προϋπολογισμού του τρέχοντος έτους, δεσμεύονται εκ νέου με την έναρξη του έτους, έτσι ώστε νέες υποχρεώσεις να αναλαμβάνονται μόνο σε περίπτωση που απομένει υπόλοιπο της συνολικής πίστωσης που έχει γραφεί στον κωδικό αριθμό. Με άλλα λόγια οι δεσμεύσεις που συνήθως στους δήμους αποκαλούνται «επαναψηφίσεις πιστώσεων», προηγούνται χρονικά όλων των άλλων δεσμεύσεων που μπορούν να αποφασισθούν για τον ίδιο κωδικό αριθμό κατά τη διάρκεια του έτους. Το ίδιο ισχύει και για τις υποχρεώσεις που από το προηγούμενο ή τα προηγούμενα έτη έχει αποφασισθεί να βαρύνουν τον προϋπολογισμό του τρέχοντος έτους (π.χ. προμήθειες ενταγμένες στο ΕΠΠ του προηγούμενου έτους με τον όρο να βαρύνουν τις πιστώσεις του τρέχοντος έτους, υποχρέωση αναληφθείσα με προγραμματική ή άλλη σύμβαση με τον όρο να βαρύνει τις πιστώσεις του τρέχοντος ή και των επόμενων ετών κ.λ.π.).

Εάν όμως πρόκειται για υποχρεώσεις που δεν μεταφέρονται στους αντίστοιχους κωδικούς αριθμούς του νέου προϋπολογισμού, στους ίδιους δηλαδή ΚΑ όπου αρχικά είχαν αναληφθεί, αλλά αποτυπώνονται στους κωδικούς αριθμούς της κατηγορίας 81 «Πληρωμές υποχρεώσεων παρελθόντων οικονομικών ετών» του προϋπολογισμού των ΟΤΑ , οι ανωτέρω περιορισμοί ως προς την προτεραιότητα αναλήψεως των υποχρεώσεων δεν βρίσκουν έδαφος εφαρμογής, αφού εξ ορισμού όλες οι πιστώσεις των κωδικών αυτών αριθμών αφορούν εξ ολοκλήρου υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν κατά το προηγούμενο ή κατά τα προηγούμενα έτη και οι οποίες αναλαμβάνονται εκ νέου σε βάρος του προϋπολογισμού.

Πάντως και στην περίπτωση αυτή παραμένει η υποχρέωση των δήμων να προτάσσουν χρονικά την τακτοποίηση των παλαιότερων οφειλών έναντι αυτών που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του έτους, ιδίως όταν αναφέρονται στο ίδιο είδος δαπάνης ή βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο προτεραιότητας. Π.χ. στην κατηγορία εξόδων 63 «Φόροι–Τέλη», θα πρέπει να αναλαμβάνονται με νέες αποφάσεις ανάληψης υποχρέωσης οι συνολικές υποχρεώσεις του προηγούμενου οικονομικού έτους που αφορούν «Φόρους –Τέλη» και που στους Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού εγγράφονται στους κωδικούς αριθμούς της κατηγορίας 81 «Πληρωμές υποχρεώσεων παρελθόντων οικονομικών ετών» και ειδικότερα στον ΚΑ Εξόδου 8114 «Φόροι –Τέλη».

Η γενική αυτή υποχρέωση της κατά προτεραιότητα τακτοποίησης των παλαιότερων δεσμεύσεων δεν επιτρέπεται να οδηγεί τους ΟΤΑ σε άρνηση ή αδυναμία εκπλήρωσης άλλων, ειδικών υποχρεώσεων, που επιβάλλονται σε βάρος του προϋπολογισμού τους ευθέως από το νόμο. Έτσι, η εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων του Ν 3871/2010 και του ΠΔ 113/2010 δεν μπορεί να αποτελέσει την αιτία, για να μη πληρώνει ένας δήμος τις υποχρεωτικές δαπάνες που απαριθμούνται στην παρ. 1 του άρθρου 158 του ΔΚΚ, δεδομένου μάλιστα ότι η διάκριση των δαπανών σε υποχρεωτικές και προαιρετικές απαντάται μόνο στη νομοθεσία που διέπει στους δήμους.

Ανατροπή αναλήψεων και διαγραφή δεσμεύσεων.

Με την καταχώρηση της πράξης ανάληψης της υποχρέωσης στο μητρώο δεσμεύσεων δεσμεύεται ισόποση πίστωση μέχρι την πραγματοποίηση και πληρωμή της σχετικής δαπάνης (άρθρο 21 παρ. 5 Ν 2362/95, όπως ισχύει, άρθρο 4 παρ. 1α ΠΔ 113/2010). Η δεσμευθείσα πίστωση δεν μπορεί να διατεθεί για άλλη δαπάνη, εκτός αν η ανάληψη της υποχρέωσης ανατραπεί και η δέσμευση της πίστωσης διαγραφεί από τα λογιστικά βιβλία του δήμου.

Ειδικότερα, η ανάληψη της υποχρέωσης ανατρέπεται με αιτιολογημένη απόφαση του αρμοδίου κατά περίπτωση οργάνου διάθεσης της πίστωσης (δημάρχου, οικονομικής επιτροπής, δημοτικού συμβουλίου) στις ακόλουθες περιπτώσεις (άρθρο 4 παρ.1β και 5 ΠΔ 113/2010):

α. Όταν η δαπάνη ματαιωθεί για οποιοδήποτε λόγο.

β. Όταν η ανάληψη της υποχρέωσης δεν εκτελεσθεί εν όλω ή εν μέρει μέσα στο οικονομικό έτος στο οποίο αναφέρεται. Εδώ δεν πρόκειται για δαπάνη που έχει ματαιωθεί, αλλά για δαπάνη που δεν έχει πληρωθεί μέχρι τη λήξη του έτους, με συνέπεια η σχετική υποχρέωση να μεταφέρεται στο επόμενο έτος. Για το λόγο αυτό οι πιστώσεις που αντιστοιχούν στις ανατραπείσες (μη εκτελεσθείσες) αναλήψεις, δεσμεύονται με νέες αποφάσεις κατά την έναρξη του οικονομικού έτους, έτσι ώστε νέες υποχρεώσεις να αναλαμβάνονται μόνο αν απομένει υπόλοιπο στον οικείο κωδικό αριθμό (άρθρο 4 παρ. 5 ΠΔ 113/2010).

Σύμφωνα με την Εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομικών 2/91118/0026/2010, απόφαση ανατροπής της ανάληψης απαιτείται επίσης όταν αυτή επιστρέφεται στο διατάκτη, κατά την παρ. 2 του άρθρου 4 του ΠΔ 113/2010, για λόγους έλλειψης ή ανεπάρκειας της πίστωσης ή μη νομιμότητας της δαπάνης. Επειδή όμως στους δήμους, όταν συντρέχουν οι λόγοι αυτοί, δεν υπογράφεται η πράξη ανάληψης της υποχρέωσης από τον προϊστάμενο της οικονομικής υπηρεσίας και συνεπώς δεν καταχωρείται στο μητρώο δεσμεύσεων, η συγκεκριμένη περίπτωση ανατροπής δεν έχει εφαρμογή.

Δεν εκδίδεται απόφαση ανατροπής της ανάληψης, όταν μένει αδιάθετο υπόλοιπο της δεσμευθείσας πίστωσης, χωρίς να έχει μεσολαβήσει ματαίωση της δαπάνης ή ανεκτέλεστη ολικώς ή μερικώς ανάληψη υποχρέωσης. Τα αδιάθετα αυτά υπόλοιπα ανατρέπονται λογιστικά, χωρίς να απαιτείται δηλαδή σχετική απόφαση, και λαμβάνονται υπ’ όψη για τον υπολογισμό της διαθέσιμης πίστωσης σε κάθε κωδικό αριθμό.

Μητρώο Δεσμεύσεων

• Οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης υποχρεούνται(άρθρο 7 Π.Δ.113/22-11-2010)  να καταγράφουν και να τηρούν σε ιδιαίτερο βιβλίο ή μηχανογραφικά κατά Προϋπολογισμό (Τακτικό/Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων) τις διοικητικές πράξεις με τις οποίες γεννάται ή επιβεβαιώνεται υποχρέωση του Δημοσίου ή άλλων φορέων της Γενικής Κυβέρνησης προς τρίτους. Το σύνολο των καταγεγραμμένων υποχρεώσεων αποτελεί το Μητρώο Δεσμεύσεων του κάθε φορέα.
• Το μητρώο δεσμεύσεων τηρείται από την οικονομική υπηρεσία κάθε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης με ευθύνη του προϊσταμένου της.
• Το μητρώο δεσμεύσεων κάθε φορέα περιλαμβάνει τουλάχιστον:

−        Το οικονομικό έτος στο οποίο αναφέρεται

−        Τις εγκεκριμένες κατά ειδικό φορέα και κωδικό αριθμό εξόδου πιστώσεις του προϋπολογισμού

−        Τις τυχόν τροποποιήσεις και τη διαμόρφωση των πιστώσεων του προϋπολογισμού

−        Τα εγκεκριμένα όρια διάθεσης των πιστώσεων του προϋπολογισμού, όπου και όπως ορίζονται κάθε φορά

−        Τον αριθμό πρωτοκόλλου, την ημερομηνία και το ποσό της απόφασης ανάληψης της σχετικής υποχρέωσης

−        Τον αριθμό, την ημερομηνία και το ποσό του παραστατικού που αποδεικνύει την ύπαρξη της οφειλής

−        Τον αριθμό, την ημερομηνία και το ποσό του τίτλου πληρωμής των υποχρεώσεων

−        Το υπόλοιπο των απλήρωτων υποχρεώσεων και ληξιπρόθεσμων οφειλών.

 Ενημέρωση του Μητρώου Δεσμεύσεων

Α) Απόφαση ανάληψης υποχρέωσης:

Στην περίπτωση των δαπανών που η διάθεση της πίστωσης γίνεται από το Δήμαρχο τότε η απόφαση ανάληψης υποχρέωσης συντάσσεται, σε δύο (2) αντίτυπα, από την αρμόδια οικονομική υπηρεσία του Ο.Τ.Α., υπογράφεται από το Δήμαρχο, πρωτοκολλείται και στη συνέχεια καταχωρείται στο Μητρώο Δεσμεύσεων του άρθρου 7 του π.δ/τος. Με την καταχώρηση στο Μητρώο δεσμεύεται ισόποση πίστωση μέχρι την πραγματοποίηση και πληρωμή της σχετικής δαπάνης. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι με την υπογραφή της απόφασης ανάληψης της υποχρέωσης από το Δήμαρχο, είναι υποχρεωτική η ανάρτησή της στο Διαδίκτυο, παίρνοντας αριθμό διαδικτυακής ανάρτησης (Α.Δ.Α.).

Β) Πρόταση ανάληψης υποχρέωσης:

Στην περίπτωση των δαπανών που η διάθεση της πίστωσης γίνεται είτε από την Οικονομική επιτροπή είτε από το Δ.Σ., τότε η πρόταση ανάληψης υποχρέωσης συντάσσεται, σε δύο (2) αντίτυπα, από την αρμόδια οικονομική υπηρεσία του Ο.Τ.Α. και υπογράφεται από το Δήμαρχο(σημ. δεν απαιτείται πρωτοκόλληση της πρότασης ούτε και η ανάρτησή της στο διαδίκτυο).

Η πρόταση ανάληψης της υποχρέωσης, μετά την υπογραφή της, καταχωρείται στο βιβλίο Μητρώου Δεσμεύσεων και λαμβάνει αύξοντα αριθμό με την καταχώρηση αυτή (άρθρο 4 παρ. 1α ΠΔ 113/2010). Με εξαίρεση τους δήμους στους οποίους έχουν συσταθεί και λειτουργούν ΥΔΕ, στους λοιπούς δεν απαιτείται η τήρηση βιβλίου Εγκρίσεων και Εντολών Πληρωμής. Αντίγραφο της απόφασης ή πρότασης ανάληψης της υποχρέωσης επισυνάπτεται στο χρηματικό ένταλμα, που υποβάλλεται για προληπτικό έλεγχο στον οικείο Επίτροπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου (άρθρο 4 παρ. 1α ΠΔ 113/2010).

Με την καταχώρηση της πρότασης στο Μητρώο Δεσμεύσεων δεσμεύεται ισόποση πίστωση μέχρι την πραγματοποίηση και πληρωμή της σχετικής δαπάνης, υπό την αίρεση όμως της έκδοσης απόφασης από την οικονομική επιτροπή ή το δημοτικό συμβούλιο, με την οποία θα εγκρίνεται η δαπάνη και θα διατίθεται η ανάλογη πίστωση (σημ. αναρτάται στο διαδίκτυο η απόφαση του οργάνου διάθεσης των πιστώσεων). Εάν τέτοια απόφαση δεν εκδοθεί, η καταχωρηθείσα δέσμευση διαγράφεται από το Μητρώο Δεσμεύσεων με σχετική πράξη αντιλογισμού.

Το μητρώο δεσμεύσεων τηρείται χειρόγραφα ή μηχανογραφικά από την οικονομική υπηρεσία του δήμου με ευθύνη του προϊσταμένου της και περιέχει ξεχωριστή μερίδα για κάθε κωδικό αριθμό εξόδων του προϋπολογισμού, στο αναλυτικότερο επίπεδο με το οποίο έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό. Στις στήλες του μητρώου καταχωρούνται τα στοιχεία της παρ. 3 του άρθρου 7 του ΠΔ 113/2010. Στην πρώτη στήλη του βιβλίου (α/α) συμπληρώνεται ο αύξων αριθμός καταχώρησης της απόφασης ή της πρότασης ανάληψης της υποχρέωσης. Τα πεδία «Φορέας», «Ειδικός φορέας» όπως και η στήλη 7 «Ποσοστό διάθεσης πιστώσεων» δεν αφορούν τους δήμους και συνεπώς δεν συμπληρώνονται. Στη στήλη 8 «Αριθμός Απόφασης Ανάληψης» αναγράφεται ο αριθμός πρωτοκόλλου της απόφασης του δημάρχου, αν πρόκειται για πίστωση που διατίθεται από αυτόν, ή ο αριθμός της απόφασης της οικονομικής επιτροπής ή του δημοτικού συμβουλίου στις λοιπές περιπτώσεις.

Το μητρώο δεσμεύσεων τηρείται κατά οικονομικό έτος και, αν είναι χειρόγραφο, αριθμείται, μονογράφεται και θεωρείται από το δήμαρχο κατά τις διατάξεις της παρ. 27 του άρθρου 11 του Ν 2503/97.

Εννοιολογικοί ορισμοί

Για την κατανόηση του μητρώου δεσμεύσεων οι κατωτέρω όροι έχουν την ακόλουθη έννοια:

• Εκκρεμείς δεσμεύσεις είναι οι δεσμεύσεις που δεν έχουν ακόμη εξοφληθεί ανεξάρτητα αν το τιμολόγιο ή άλλο ισοδύναμο έγγραφο, τα αγαθά ή οι υπηρεσίες έχουν παραδοθεί.
• Απλήρωτες υποχρεώσεις είναι οι εκκρεμείς δεσμεύσεις για τις οποίες έχει παραδοθεί το τιμολόγιο ή άλλο ισοδύναμο έγγραφο, αλλά δεν έχει εκδοθεί αντίστοιχος τίτλος πληρωμής.
• Ληξιπρόθεσμες οφειλές είναι οι απλήρωτες υποχρεώσεις μετά την πάροδο ενενήντα (90) ημερών από την ημερομηνία που ορίζεται στη σχετική σύμβαση. Σε περίπτωση μη ύπαρξης σύμβασης ή έλλειψης σχετικού όρου, η απλήρωτη υποχρέωση καθίσταται ληξιπρόθεσμη μετά την πάροδο 90 ημερών από την ημερομηνία έκδοσης του τιμολογίου ή άλλου ισοδύναμου εγγράφου.

 Όργανα διάθεσης των πιστώσεων

Με βάση το άρθρο  158 του Ν. 3463/08-06-2006 θεσμοθετημένα όργανα του Δήμου(Διατάκτες) διαθέτουν πιστώσεις για τις παρακάτω κατηγορίες δαπανών: 

Η Οικονομική Επιτροπή έχοντας  την γενική αρμοδιότητα διαθέτει πιστώσεις:

• Με επιμέρους αποφάσεις
• Με ενιαία (μια) απόφαση

Το Δημοτικό Συμβούλιο διαθέτει πιστώσεις για:

• Εορτές - εκδηλώσεις, διακρίσεις, φιλοξενίες
• Αδελφοποιήσεις
• Έξοδα κίνησης σε συμβούλους, δήμαρχο
• Επιχορηγήσεις Ν.Π.Δ.Δ., συλλόγων, απόρων

Ο Δήμαρχος διαθέτει πιστώσεις για:

• Επικοινωνίες
• Απρόβλεπτες ζημίες

Για τα κανωτέρω κατηγορίες δαπανών, οι σχετικές πιστώσεις, δεσμεύονται ολόκληρες από την αρχή του έτους (άρθρο 9 παρ. 3 ΠΔ 113/2010).

• Αποδοχές
• Αντιμισθία αιρετών
• Μισθώματα ακινήτων
• Έξοδα κίνησης εισπρακτόρων
• Ασφαλιστικές εισφορές και κρατήσεις
• Άλλες δαπάνες που περιλαμβάνονται στις υποχρεωτικές εισφορές της ΥΑ 55327/89.

Επι πλέον συμπληρωματικές διευκρινίσεις

Ποιος θα δώσει τη συγκατάθεση του για την πραγματοποίηση της δαπάνης εν ολω η εν μέρει, κοντολογίς ποιος θα αναλάβει την υποχρέωση πριν από κάθε ενέργεια για την εκτέλεση δαπάνης;

• Ο Δήμαρχος  ως  διατακτης για δαπάνες που ανάγονται στην αρμοδιότητα του εγκρίνει και διαθέτει(δεσμεύει)  την  πίστωση. Για τις λοιπές περιπτώσεις δαπανών  η έγκριση και διάθεση(δέσμευση)  δίνεται από τους  διατακτες (Δημοτικό Συμβούλιο η Οικονομική Επιτροπή). Το έντυπο της ανάληψης της υποχρέωσης υπογράφεται σε κάθε περίπτωση από τον Δήμαρχο. Η συγκατάθεση από την πλευρά του διατακτη  για την έγκριση της δαπάνης έχει την έννοια το ότι ο διατακτης  διαπιστώνει  - αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της και συναινεί στην πραγματοποίηση της. Η συναίνεση εκ μέρους του διατακτη για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης δαπάνης δεν υποκαθιστά τις διαδικασίες ενέργειας της.

 Υπάρχει το ακριβές ποσό στη απόφαση ανάληψης της υποχρέωσης  καθώς επίσης και το όνομα του προμηθευτή:

Όχι δεδομένου ότι όταν ο διατακτης δεσμεύει με απόφαση του το επιθυμητό ποσό στον οικείο κωδικό δεν έχουν αρχίσει οι διαδικασίες διενέργειας της δαπάνης. (Δεν έχει γίνει δημοσίευση αν απαιτείται, δεν έχουν ληφθει προσφορές, δεν έχουν δοθεί εκπτώσεις , δεν έχει ορισθεί ανάδοχος κλπ.

Ποια η αντιμετώπιση  αν αναληφθεί  και δεσμεύει ποσό σε συγκεκριμένο κωδικό, η υλοποίηση της συγκεκριμένης δαπάνης όμως για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιηθεί;

Στο τέλος της χρήσης εκδίδεται Απόφαση Ανάληψης Υποχρέωσης με αρνητικό πρόσημο ούτως ώστε να ακυρωθεί το αρχικώς αναληφθέν ποσόν και να ολοκληρωθεί στο κύκλωμα των λογαριασμών τάξεως το κλείσιμο των λογιστικών εγγραφών, που αφορούν τις αναληφθείσες υποχρεώσεις. Αν η αναγκαιότητα της συγκεκριμένης δαπάνης υφίσταται στην επομένη χρήση εγγράφεται στον νέο προϋπολογισμό και αναλαμβάνεται κατά προτεραιότητα.

 Υφίστανται δαπάνες παρελθόντων ετών;  Στην περίπτωση  που αναληφθεί  και δεσμευτεί ποσό 100€, τιμολογηθεί και  ενταλματοποιηθει  τμηματικά το ισόποσο  και εξοφληθεί μέχρι τέλος της χρήσης 80 €  πως αντιμετωπίζεται η συγκεκριμένη συναλλαγή;

 Είναι σκόπιμο να διαλυθούν ορισμένες συγχύσεις που αφορούν τα ανεξόφλητα  τιμολόγια  και την ένταξη τους σε κωδικούς παρελθόντος έτους στον επόμενο προϋπολογισμό όπως ορίζει σχετικά η κωδικοποίηση του προϋπολογισμού αλλά και η τελευταία εγκύκλιος που εξεδόθη με αντικείμενο την σύνταξη του προϋπολογισμού του 2011. Η παρεξήγηση σημειώθηκε όταν παράγοντες των  υπηρεσιών επιτρόπου  του Ελεγκτικού Συνεδρίου  ανά την Ελλάδα διατύπωσαν( όχι επίσημα και γραπτώς) την άποψη ότι τα επίμαχα τιμολόγια θα πρέπει να επιβαρύνουν ΚΑΕ χρήσης στον επόμενο προϋπολογισμό κατά τη λογική σύνταξης των προϋπολογισμών των λοιπών ΝΠΔΔ.

Εκτός των άλλων  ο  παραπάνω ισχυρισμός προδήλως χωλαίνει για τον απλούστατο λόγο  ότι αντιβαίνει σε βασικές λογιστικές αρχές όπως η αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων, η αρχή του δεδουλευμένου , η οριοθέτηση των δαπανών και εσόδων σε δωδεκάμηνη βάση κοκ.

Επί πλέον δεν είναι ακριβής η άποψη ότι τα ανεξόφλητα τιμολόγια του έτους στα λοιπά ΝΠΔΔ βαρύνουν κωδικούς τρέχοντος έτους  στην επόμενη χρήση.

Παραδειγματικά αναφέρουμε ότι τα τιμολόγια που παρέμειναν ανεξόφλητα στο Νοσοκομείο στον κωδικό της χρήσης  1311- προμήθειες υγειονομικού υλικού – μεταφέρονται  στον επόμενο προϋπολογισμό σε  διακριτό ΚΑΕ προηγούμενης χρήσης  1311-02 σε αντίθεση με τα τιμολόγια χρήσης του αυτού είδους που επιβαρύνουν τον ΚΑΕ χρήσης 1311-01. Το ότι ο τετραψήφιος είναι ίδιος δεν αναιρεί τη διακριτότητα του ΚΑΕ. 

Ως προς  το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος θα γίνει μερική ακύρωση στο τέλος της χρήσης με τη σχετικές λογιστικές εγγραφές στο κύκλωμα των λογαριασμών τάξεως. Το ανεξόφλητο τιμολόγιο θα μεταφερθεί στην επόμενη χρήση επιβαρύνοντας τον οικείο υπολογαριασμο του ΚΑΕ 81 αφού αναληφθεί εκ νέου στον προαναφερθέντα λογαριασμό.

Διατύπωση  πρότασης αντί Επιλόγου

Εφ όσον η βούληση της πολιτείας είναι η καθολική εφαρμογή του τροποποιημένου Ν.2362/95 στους φορείς Της Γενικής Κυβέρνησης, συμπληρωμένος σε μερικά σημεία για τις ιδιαιτερότητες των ΟΤΑ. Εφ το Β.Δ.17-5/15/06/59 πρέπει να καταργηθεί συνολικά και όχι μόνο στα άρθρα που έχουν αντικείμενο την ανάληψη των υποχρεώσεων.

Να υπάρξουν διευκρινιστικές προσθήκες στον 2362/95  ως εξής:

1^η τροποποίηση: «Στα  ΝΠΔΔ  διατακτες ορίζονται τα συλλογικά όργανα διοίκησης που αναλαμβάνουν  υποχρεώσεις  μετά από εισήγηση του επικεφαλής των.  Ειδικά  για τους ΟΤΑ  εισηγείται  Δήμαρχος, στις αιρετές περιφέρειες ο περιφερειάρχης, στα λοιπά ΝΠΔΔ ο πρόεδρος του Δ.Σ».

Θεωρείται αυτονόητο ότι στην «Απόφαση  Ανάληψη Υποχρέωσης»  του διατακτη συναιρείται και το στάδιο της διάθεσης των πιστώσεων

2η τροποποίηση: Καταργούνται  οι διατάξεις του Κ.Δ.Κ. που αφορούν τις διαθέσεις των πιστώσεων   από διαφορετικά όργανα. Θεσμοθετείται και στους ΟΤΑ το στάδιο της «Έγκρισης της πληρωμής» των αναδόχων από το Δημοτικό Συμβούλιο.

Δεν είναι κατανοητό το γεγονός ότι στους ΟΤΑ διαθέτουν τις πιστώσεις διαφορετικά  όργανα γεγονός που δημιουργεί σύγχυση σε πολλές περιπτώσεις, είναι γραφειοκρατική διαδικασία και παρέλκει η επί πλέον παραμονή του στο θεσμικό πλαίσιο. Αντιθέτως το καθεστώς της «Έγκρισης πληρωμής» των αναδόχων από το Δ.Σ. ενός Νοσοκομείου λειτουργεί απρόσκοπτα» λαμβανομένου υπ όψη ότι υπάρχουν πολύ μεγαλύτερες δαπάνες και σε όγκο και σε ύψος.

Με αφορμή τα παραπάνω επαναφέρουμε παλαιότερη πρόταση μας για την έναρξη της διαδικασίας  ανασυγκρότησης των προϋπολογισμών των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης υπό την αιγίδα της ΕΛΤΕ αφού προηγηθεί δημόσια διαβούλευση όπου θα κατατεθούν οι απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων φορέων. Η σύνταξη κοινού λογιστικού σχεδίου για τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης(άρθρο 46  Ν. 3871/11) νομίζουμε ότι αποτελεί μια καλή αφορμή…

*Σημείωση: Ο Σταύρος Λιάππης  είναι Οικονομοτεχνικός  Σύμβουλος ΟΤΑ.
Email: sliappis57@gmail.com   tel. 210-8540941